– Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego informuje:
7 stycznia przypada 100. rocznica urodzin malarza, rysownika, scenografa, filozofa i teologa prawosławnego, uznawanego za jednego z najwybitniejszych współczesnych pisarzy ikon – Jerzego Nowosielskiego. W imieniu wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego kwiaty na grobie Jerzego Nowosielskiego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie złożył prof. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie. W związku z rocznicą urodzin artysty – uznanego przez Sejm jednym z patronów roku 2023 – w całym kraju zaplanowano liczne wydarzenia kulturalne upamiętniające jego postać.
Jerzy Nowosielski był malarzem, filozofem i teologiem prawosławnym. Dzięki niepowtarzalnemu indywidualnemu stylowi stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów XX wieku. Jego twórczość stanowi wybitny przykład współczesnego pisania ikon. Jest zanurzona w dwóch światach: teologii prawosławnej i świeckiej rzeczywistości, nawiązującej do doświadczeń wojennych i powojennych, ale też świadczącej o fascynacji pięknem kobiecego ciała. To sztuka, która do dziś uznawana jest za zjawisko unikatowe, łączące w sobie sferę sacrum i profanum.
W Warszawie prace Jerzego Nowosielskiego można podziwiać w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego na Jelonkach (polichromie w prezbiterium kościoła), cerkwi św. Jana Klimaka na Woli (freski w kaplicy św. Eliasza i św. Hieronima ze Strydonu), klasztorze dominikanów na Służewie (krucyfiks) oraz kościele Opatrzności Bożej w Wesołej (projekt wnętrza kościoła – m.in. polichromie w absydzie, pod chórem muzycznym oraz przedstawienia Drogi Krzyżowej).
Jerzy Nowosielski urodził się 7 stycznia 1923 roku w Krakowie w rodzinie polsko-ukraińskiej. Jego ojciec był unitą pochodzącym z Łemkowszczyzny, a matka katoliczką. Artysta został ochrzczony w kościele grekokatolickim, lecz wychowany w tradycji prawosławnej.
O jego drodze artystycznej zadecydowało zwiedzenie kolekcji ikon w Muzeum Ukraińskim we Lwowie w 1939 roku. Rok później rozpoczął naukę w Staatliche Kunstgewerbeschule Krakau (artystyczna szkoła zawodowa założona przez władze niemieckie podczas okupacji hitlerowskiej w miejsce zamkniętej krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych) u prof. Stanisława Kamockiego, a w latach 1942-43 studiował ikonopisarstwo w Ławrze Uniowskiej św. Jana Chrzciciela w Uniowie pod Lwowem. Po powrocie do Krakowa związał się z kręgiem artystycznym przyszłej Grupy Krakowskiej. W 1946 roku wziął udział w zbiorowej wystawie Grupy Młodych Plastyków w krakowskim Pałacu Sztuki, poprzedzonej publikacją manifestu „realizmu spotęgowanego” autorstwa Tadeusza Kantora i Mieczysława Porębskiego. Uczestniczył także w Wystawach Sztuki Nowoczesnej (I – Kraków, 1948 r.; II, III – Warszawa, 1957 r. i 1959 r.). W 1947 roku został asystentem Tadeusza Kantora w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie. Trzy lata później, po zwolnieniu Kantora, złożył rezygnację z pracy i wyjechał do Łodzi.
W 1956 roku Jerzy Nowosielski zaprezentował swoje obrazy na XXVIII Biennale Sztuki w Wenecji. Od 1957 roku prowadził zajęcia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi oraz kierował tamtejszą pracownią Projektowania Tkanin Dekoracyjnych. W okresie łódzkim Nowosielski zaczął pracować jako malarz kościelnych polichromii. W 1951 roku, wspólnie z Adamem Stalony-Dobrzańskim, zaprojektował polichromię dla cerkwi w Gródku, a później – już samodzielnie – dla kościoła w Kętrzynie. Działania te można uznać za początek znaczącego w jego twórczości artystycznej rozdziału, jakim było monumentalne malarstwo sakralne. Z czasem dzieła Nowosielskiego znalazły się w dziesiątkach świątyń w całej Polsce, m.in. w Białym Borze, Hajnówce, Zawierciu, Krakowie czy Warszawie. Nowosielski na zlecenie wykonywał ikony, polichromie oraz projektował architekturę sakralną dla kościołów i cerkwi. Do jego najważniejszych realizacji należy kościół rzymskokatolicki w warszawskiej dzielnicy Wesoła, gdzie sam zaprojektował całe wnętrze (włącznie z chórem, otoczeniem ołtarza, amboną i witrażami), jak również cerkiew grekokatolicka w Górowie Iławeckim czy cerkiew prawosławna w Krakowie.
W 1962 roku Jerzy Nowosielski powrócił do Krakowa i rozpoczął pracę dydaktyczną w Akademii Sztuk Pięknych, w której przez następne 30 lat prowadził pracownię na Wydziale Malarstwa.
W 1993 roku artysta odszedł na emeryturę, organizując jednocześnie retrospektywną wystawę w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
Za swoją działalność artystyczną Jerzy Nowosielski otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa (1988), Wielki Krzyż Orderu Odrodzenia Polski (1998), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1993) oraz Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008).
Artysta zmarł 21 lutego 2011 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy Prawo prasowe.(PAP)
kom/ ksi/ amac/
Dystrybucja: pap-mediaroom.pl